Menu
„Nawłoć – ziołowe remedium nie tylko na problemy urologiczne”
Nawłoć, nazywana również złotnikiem lub złotą rózgą, jest wieloletnią rośliną zielną rosnącą dziko w zaroślach, na polanach leśnych i łąkach na terenie całej Polski. Mimo, iż do niedawna najbardziej popularnym gatunkiem wykorzystywanym w lecznictwie była nawłoć pospolita (Solidago virgaurea L., Astraceae), obecnie coraz częściej spotykamy jej mieszanki z gatunkami rozpowszechnionymi w Polsce, ale pochodzącymi z Ameryki Północnej, tj. nawłocią kanadyjską (Solidago canadensis L.) oraz nawłocią olbrzymią (Solidago gigantea Aiton). Surowcem wykorzystywanym w celach leczniczych jest ziele nawłoci (Solidaginis herba), czyli zebrane w okresie kwitnienia, wysuszone nadziemne części rośliny [[1]].
Ziele nawłoci charakteryzuje się wielokierunkowym działaniem leczniczym ze względu na zawartość różnych związków bioaktywnych. Najważniejszymi z nich są flawonoidy (glikozydy kwercetyny, izokwercetyny i kemferolu), saponinytriterpenowe (wirgaureasaponiny) oraz pochodne kwasów fenolowych(lejokarpozyd). Wymienione substancje odpowiedzialne są za właściwości moczopędne i przeciwzapalneomawianej rośliny [[2]]. Flawonoidy i saponiny poprzez swoje działanie spazmolityczne powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych w kłębuszkach nerkowych i nasilenie procesów filtracji w nich zachodzących. Zmniejszają również wchłanianie zwrotne wody (resorpcja) w obrębie kanalików nerkowych, co dodatkowo zwiększa objętość produkowanego moczu. Ponadto obecne w surowcu roślinnym kwasy fenolowe (kwas 3,5-O-dikawoilochinowy) i ich glikozydy (lejokarpozyd i wirgaureozyd) łagodnie hamują procesy zapalne oraz wywierają działanie przeciwdrobnoustrojowe[[3],[4],[5]]. Z tego względu nawłoć jest ziołem od dawna stosowanym jako lek moczopędny i odkażający drogi moczowe [[6]]. Używana jest często jako środek pomocniczy w infekcjach nerek (zapalenie kłębuszków i miedniczek nerkowych), moczowodów i pęcherza moczowego oraz w kamicy nerkowej i obrzękach pochodzenia nerkowego. Warto również zauważyć, iż działanie moczopędne nawłoci skutkuje obniżeniem ciśnienia krwi, a usuwając obrzęki omawiana roślina poprawia krążenie i odciąża układ sercowo-naczyniowy [[7]].
Niezwykle istotną aktywność biologiczną posiadają również zawarte w nawłoci - garbniki katechinowe. Główną cechą charakteryzującą wspomnianą grupę związków jest działanie ściągające, polegające na koagulacji białka występującego na powierzchni błon śluzowych i skóry. Z tego względu ziele nawłoci wykazuje działanie przeciwbiegunkowe, łagodzi stan zapalny przewodu pokarmowego i osłania jego śluzówkę. Omawiana roślina znajduje zastosowanie jako środek wspomagający leczenie nieżytów żołądka i jelit, a także bywa wykorzystywana zewnętrznie do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych błony śluzowej, różnego rodzaju infekcjach o charakterze lokalnym oraz miejscowo - na skórę - w przypadku trudno gojących się ran [[8]].
Ziele nawłoci wykazuje również działanie antyoksydacyjne i odtruwające [[9]]. Flawonoidy zawarte w roślinie tworzą rozpuszczalne w wodzie kompleksy z toksycznymi produktami przemiany materii, przez co ułatwiają ich wydalanie z moczem. Z tego względu omawiany surowiec poprawia stan pacjentów cierpiących na dnę moczanową, reumatoidalne zapalenie stawów oraz różnego rodzaju stany zapalne skóry i swędzące wysypki (dermatozy) [[10]]. Ponadto flawonoidy uszczelniając ściany naczyń krwionośnych i zmniejszając ich przepuszczalność hamują powstawanie wybroczyn oraz przyspieszają gojenie otarć naskórka i uszkodzeń skóry właściwej.
Ze względu na bogactwo i różnorodność znajdujących się w nawłoci substancji bioaktywnych, wskazania do stosowania ziela omówionej rośliny obejmują: stany zapalne i infekcje układu moczowego, kamicę nerkową, choroby metaboliczne i autoimmunologiczne (reumatyczne zapalenie stawów, toczeń, trądzik, łuszczyca). Ponadto nawłoć powoduje obniżenie ciśnienia krwi, wspomaga w walce z obrzękami spowodowanymi przez choroby nerek i niewydolność krążenia, a także łagodzi nieżyty przewodu pokarmowego oraz stany zapalne błon śluzowych i skóry.
dr n. farm. Monika Zielińska-Pisklak
Zakład Chemii Biomateriałów,
Katedra Chemii Nieorganicznej i Analitycznej,
Wydział Farmaceutyczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Piśmiennictwo
[1]. Van Wyk B.E., Wink M., Rośliny lecznicze świata, Medpharm Polska, wyd. I, 2008.
[2]. Bader G., Wray V., Hiller K., The main saponins from the aerial parts and the roots of Solidago virgaurea subsp. Virgaurea, Planta Med., 1995, 61, 158–161.
[3]. Kalemba D., Phenolic acids in four Solidago species. Pharmazie, 1992, 47, 471–472.
[4]. Kohlmunzer S., Farmakognozja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wyd. V, 2007.
[5]. Chodera A, Dąbrowska K, Senczuk M, Wąsik-Olejnik A, Skrzypczak L, Budzianowski J, Ellnain-Wojtaszek M. Badania nad działaniem diuretycznym estrowego glukozydu z rodzaju Solidago L. Acta Pol. Pharm., 1985a, 42, 199–204.
[6]. Melzig M.F., Goldenrod – a classical exponent in the urological phytotherapy. Wien Med. Wochenschr., 2004, 154, 523–527.
[7]. Frohme D., Leksykon roślin leczniczych, Medpharm Polska, wyd. I, 2010.
[8]. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wyd. I, 2007.
[9]. Demir H., Açik L., Bali E.B., Koç L.Y., Kaynak G., Antioxidant and antimicrobial activities of Solidago virgaurea extracts, Afr. J. Biotechnol., 2009, 8, 274–279.
[10]. Von Kruedener S., Schneider W., Elstner E.F., A combination of Populus tremula, Solidago virgaurea and Fraxinus excelsior as an anti-inflammatory and antirheumatic drug: a short review, Arzneimittel Forsch., 1995, 45, 169–171.
